Гісторыя Саюзнай дзяржавы

21 лютага 1995 года падпісаны Дагавор аб дружбе, добрасуседстве і супрацоўніцтве паміж Расійскай Федэрацыяй і Рэспублікай Беларусь.

2 красавіка 1996 года падпісаны Дагавор аб утварэнні Супольнасці Беларусі і Расіі. У гэты ж дзень Вышэйшым Саветам Супольнасці прынята рашэнне аб заснаванні Дня яднання народаў Беларусі і Расіі.

У Санкт-Пецярбургу 29 красавіка 1996 года на сустрэчы кіраўнікоў парламентаў дзвюх краін падпісана Пагадненне аб стварэнні Парламенцкага Сходу Супольнасці Расіі і Беларусі. Месцам знаходжання яго вызначана Масква, а прадстаўніцтва Парламенцкага Сходу ў Рэспубліцы Беларусь – горад Мінск.

Дагавор аб Саюзе Беларусі і Расіі падпісаны прэзідэнтамі дзвюх дзяржаў 2 красавіка 1997 года. 

У маі 1997 года Статут Саюза Беларусі і Расіі адобраны Вышэйшым Саветам Саюза Беларусі і Расіі. На гэтым жа пасяджэнні зацверджана Праграма першачарговых дзеянняў па рэалізацыі Дагавора аб Саюзе. Парламенты Беларусі і Расіі 10 чэрвеня 1997 года ратыфікавалі Дагавор аб Саюзе Беларусі і Расіі і Статут Саюза, якія ўступілі ў сілу 11 чэрвеня 1997 года. Кіруючымі органамі Саюза засталіся Вышэйшая Рада, Парламенцкі Сход і Выканаўчы Камітэт.

Сесія Парламенцкага Сходу Саюза Беларусі і Расіі, якая адбылася 12 – 13 чэрвеня 1997 года, разгледзела арганізацыйныя і прававыя пытанні пераўтварэння Парламенцкага Сходу Супольнасці ў Парламенцкі Сход Саюза Беларусі і Расіі. З вырашэннем названых пытанняў пачалося фарміраванне саюзных органаў: утвораны Пагранічны камітэт і Камітэт па пытаннях бяспекі Саюза Беларусі і Расіі, падпісаны Дагавор аб сумеснай Тэлерадыёвяшчальнай арганізацыі.

У снежні 1998 года прэзідэнты Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі падпісалі Дэкларацыю аб далейшым яднанні Расіі і Беларусі, а таксама Дагавор паміж Расійскай Федэрацыяй і Рэспублікай Беларусь аб роўных правах грамадзян і Пагадненне аб стварэнні роўных умоў суб'ектам гаспадарання дзяржаў-саюзнікаў. Гэтыя дакументы з'явіліся канкрэтным крокам на шляху ажыццяўлення рэальнай міждзяржаўнай інтэграцыі.

Дагавор аб стварэнні Саюзнай дзяржавы падпісаны 8 снежня 1999 года (набыў моц 26 студзеня 2000 года). Адначасова прынята Праграма дзеянняў Расійскай Федэрацыі і Рэспублікі Беларусь па рэалізацыі яго палажэнняў. Для дасягнення мэт адзінай дзяржавы, у адпаведнасці з Дагаворам, прадугледжана стварэнне Вышэйшага Дзяржаўнага Савета, Парламента, Суда і Падліковай палаты Саюзнай дзяржавы.

Вышэйшым органам Саюзнай дзяржавы вызначаны Вышэйшы Дзяржаўны Савет, у склад якога ўваходзяць кіраўнікі дзяржаў, кіраўнікі ўрадаў, кіраўнікі палат парламентаў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі.

Старшынёй Вышэйшай Дзяржаўнай Рады з'яўляецца адзін з кіраўнікоў дзяржаў-удзельнікаў на аснове ратацыі, калі Бакі не дамовіліся аб іншым. Першае пасяджэнне Вышэйшай Дзяржаўнай Рады Саюзнай дзяржавы адбылося 26 студзеня 2000 года.

У адпаведнасці з Дагаворам аб стварэнні Саюзнай дзяржавы (далей – Дагавор), які ўступіў у сілу 26 студзеня 2000 года, да органаў Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі адносяцца Вышэйшы Дзяржаўны Савет, Парламент, Савет Міністраў, Суд і Падліковая палата.

Вышэйшы Дзяржаўны Савет Саюзнай дзяржавы

Вышэйшы Дзяржаўны Савет – вышэйшы орган Саюзнай дзяржавы. У склад Вышэйшага Дзяржаўнага Савета ўваходзяць кіраўнікі дзяржаў, кіраўнікі ўрадаў, кіраўнікі палат парламентаў дзяржаў-удзельніц. Згодна з Дагаворам у пасяджэннях Вышэйшага Дзяржаўнага Савета ўдзельнічаюць Старшыня Савета Міністраў, Старшыні Палат Парламента, Старшыня Суда Саюзнай дзяржавы.

Асноўныя задачы:

• вырашае важнейшыя пытанні развіцця Саюзнай дзяржавы;
• утварае ў межах сваёй кампетэнцыі органы Саюзнай дзяржавы, уключаючы органы кіравання галіновага і функцыянальнага характару;
• прызначае выбары ў Палату Прадстаўнікоў Парламента Саюзнай дзяржавы;
• зацвярджае бюджэт Саюзнай дзяржавы, прыняты Парламентам Саюзнай дзяржавы, і гадавыя справаздачы аб яе выкананні;
• зацвярджае міжнародныя дамовы Саюзнай дзяржавы, ратыфікаваныя Парламентам;
• зацвярджае дзяржаўную сімволіку Саюзнай дзяржавы; вызначае месцазнаходжанне органаў Саюзнай дзяржавы;
• заслухоўвае штогадовую справаздачу Старшыні Савета Міністраў аб рэалізацыі прынятых рашэнняў.

Старшыня Вышэйшай Дзяржаўнай Рады

Цяпер Старшынёй Вышэйшага Дзяржаўнага Савета з'яўляецца Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка.

• арганізуе работу Вышэйшай Дзяржаўнай Рады, старшынюе на яго паседжаннях і падпісвае прынятыя Вышэйшай Дзяржаўнай Радай акты, а таксама законы Саюзнай дзяржавы;
• звяртаецца да Парламента са штогадовымі пасланнямі аб становішчы ў Саюзнай дзяржаве і асноўных напрамках яе развіцця;
• па даручэнні Вышэйшага Дзяржаўнага Савета вядзе міжнародныя перагаворы і падпісвае ад імя Саюзнай дзяржавы міжнародныя дагаворы, прадстаўляе Саюзную дзяржаву ў адносінах з замежнымі дзяржавамі і міжнароднымі арганізацыямі;
• арганізуе кантроль за ходам рэалізацыі гэтага Дагавора і прымаемых Вышэйшым Дзяржаўным Саветам рашэнняў; у межах сваіх паўнамоцтваў дае даручэнні Савету Міністраў Саюзнай дзяржавы;
• па даручэнні Вышэйшай Дзяржаўнай Рады выконвае іншыя функцыі.

Парламенцкі Сход Саюза Беларусі і Расіі

Старшынёй Парламенцкага Сходу з'яўляецца Старшыня Дзяржаўнай Думы Федэральнага Сходу Расійскай Федэрацыі Валодзін Вячаслаў Віктаравіч.

Парламент Саюзнай дзяржавы — прадстаўнічы і заканадаўчы орган Саюзнай дзяржавы.

Да фармавання Парламента Саюзнай дзяржавы яго функцыі выконвае Парламенцкі Сход Саюза Беларусі і Расіі.

Асноўныя задачы:

• вырашае пытанні развіцця нарматыўна-прававой базы інтэграцыі дзяржаў-удзельніц у палітычнай, прававой, эканамічнай, сацыяльнай, экалагічнай, гуманітарнай і іншых галінах;
• ухваляе праект Канстытуцыйнага Акта Саюзнай дзяржавы;
• прымае законы Саюзнай дзяржавы па пытаннях, якія аднесены да выключнага вядзення Саюзнай дзяржавы;
• прымае Асновы заканадаўства Саюзнай дзяржавы па пытаннях, якія аднесены да сумеснага вядзення Саюзнай дзяржавы і дзяржаў-удзельніц;
• уносіць прапановы па пытаннях развіцця нарматыўна-прававой базы Саюзнай дзяржавы ў органы Саюзнай дзяржавы;
• садзейнічае уніфікацыі заканадаўства дзяржаў-удзельніц і ўносіць адпаведныя прапановы ў органы дзяржаў-удзельніц, якія маюць права заканадаўчай ініцыятывы;
• забяспечвае ўзаемадзеянне парламентаў дзяржаў-удзельнікаў; заслухоўвае штогадовыя пасланні Вышэйшага Дзяржаўнага Савета аб становішчы ў Саюзнай дзяржаве і аб асноўных напрамках яго развіцця;
• заслухоўвае даклады і інфармацыі аб дзейнасці Савета Міністраў Саюзнай дзяржавы;
• прымае бюджэт Саюзнай дзяржавы, заслухоўвае гадавыя і паўгадавыя справаздачы аб яе выкананні;
• зацвярджае справаздачу, заслухоўвае даклады і паведамленні Падліковай палаты Саюзнай дзяржавы;
• ратыфікуе міжнародныя дагаворы, якія заключаюцца ад імя Саюзнай дзяржавы;
• садзейнічае абмену прававой інфармацыяй, удзельнічае ў стварэнні адзінай інфармацыйна-прававой сістэмы Саюзнай дзяржавы;
• заключае пагадненні аб супрацоўніцтве з парламентамі дзяржаў, якія не ўваходзяць у Саюзную дзяржаву, і парламенцкімі арганізацыямі;
• разглядае прапановы па пытаннях далучэння да Саюзнай дзяржавы трэціх дзяржаў, прымае адпаведныя рэкамендацыі, накіроўвае іх для зацвярджэння ў Вышэйшы Дзяржаўны Савет;
• прызначае па прадстаўленні Вышэйшай Дзяржаўнай Рады суддзяў Суда Саюзнай дзяржавы;
• сцвярджае па прадстаўленні Вышэйшай Дзяржаўнай Рады чальцоў Камісіі па правах чалавека;
• назначае па прадстаўленні Савета Міністраў членаў Падліковай палаты Саюзнай дзяржавы;
• устанаўлівае сімволіку Саюзнай дзяржавы;
• ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы ў адпаведнасці з Дагаворам і Рэгламентам Парламенцкага Сходу Саюза Беларусі і Расіі.

Савет Міністраў Саюзнай дзяржавы

Старшынёй Савета Міністраў Саюзнай дзяржавы з'яўляецца Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі Мішусцін Міхаіл Уладзіміравіч

Савет Міністраў – выканаўчы орган Саюзнай дзяржавы.

У Савет Міністраў уваходзяць Старшыня Савета Міністраў, кіраўнікі ўрадаў, Дзяржаўны сакратар (на правах намесніка Старшыні Савета Міністраў), міністры замежных спраў, эканомікі і фінансаў дзяржаў-удзельніц, кіраўнікі асноўных галіновых і функцыянальных органаў упраўлення Саюзнай дзяржавы.

На пасяджэнні Савета Міністраў могуць запрашацца кіраўнікі цэнтральных банкаў і міністры дзяржаў-удзельніц.

Функцыі Савета Міністраў, яго склад, а таксама парадак яго дзейнасці вызначаюцца Палажэннем, якое зацвярджаецца Вышэйшым Дзяржаўным Саветам.

Дзяржаўны сакратар, кіраўнікі галіновых і функцыянальных органаў кіравання Саюзнай дзяржавы назначаюцца і вызваляюцца ад пасады Вышэйшым Дзяржаўным Саветам па прадстаўленні Старшыні Савета Міністраў.

Савет Міністраў у адпаведнасці са сваёй кампетэнцыяй, вызначанай гэтым Дагаворам і рашэннямі Вышэйшай Дзяржаўнай Рады, закліканы вырашаць наступныя задачы:

• распрацоўваць асноўныя напрамкі агульнай палітыкі па пытаннях развіцця Саюзнай дзяржавы і ўносіць іх у Вышэйшы Дзяржаўны Савет для разгляду;
• уносіць у Вышэйшы Дзяржаўны Савет прапановы па фарміраванні галіновых і функцыянальных органаў Саюзнай дзяржавы і ажыццяўляць кіраўніцтва іх дзейнасцю;
• уносіць у Парламент Саюзнай дзяржавы праекты саюзных законаў і Асноў заканадаўства;
• забяспечваць кантроль за выкананнем палажэнняў гэтага Дагавора, актаў Саюзнай дзяржавы і пры неабходнасці ўносіць матываваныя прадстаўленні дзяржавам-удзельніцам у выпадку невыканання абавязацельстваў, якія вынікаюць з іх;
• распрацоўваць і ўносіць у Парламент Саюзнай дзяржавы праект бюджэту Саюзнай дзяржавы, забяспечваць выкананне бюджэту, прадстаўляць Парламенту гадавыя і паўгадавыя справаздачы аб выкананні бюджэту;
• разглядаць справаздачы і даклады Падліковай палаты;
• ажыццяўляць кіраванне ўласнасцю Саюзнай дзяржавы;
• забяспечваць стварэнне і развіццё адзінай эканамічнай прасторы, правядзенне адзінай фінансавай, падатковай, крэдытнай, грашовай, валютнай, цэнавай і гандлёвай палітыкі;
• каардынаваць працэс уніфікацыі заканадаўства дзяржаў-удзельніц;
• садзейнічаць правядзенню ўзгодненай палітыкі дзяржаў-удзельніц у міжнародных справах, у сферы абароны, бяспекі, забеспячэння законнасці, правоў і свабод грамадзян, забеспячэння грамадскага парадку і барацьбы са злачыннасцю, а таксама ў галіне культуры, навукі, адукацыі, аховы здароўя, сацыяльнага забеспячэння і аховы навакольнага асяроддзя асяроддзя.

Савет Міністраў у межах сваёй кампетэнцыі выдае пастановы, дырэктывы і рэзалюцыі. Рашэнне Савета Міністраў можа быць прыпынена або адменена Вышэйшым Дзяржаўным Саветам.

Пастаянны Камітэт Саюзнай дзяржавы

Дзяржаўным сакратаром Саюзнай дзяржавы з'яўляецца Дзмітрый Фёдаравіч Мезенцаў.

Пастаянны Камітэт Саюзнай дзяржавы з'яўляецца рабочым апаратам Вышэйшага Дзяржаўнага Савета Саюзнай дзяржавы і Савета Міністраў Саюзнай дзяржавы. Утвораны ў адпаведнасці з Дагаворам аб стварэнні Саюзнай дзяржавы і Пастановай Вышэйшага Дзяржаўнага Савета Саюзнай дзяржавы ад 27 чэрвеня 2000 г. №13.

У сваёй дзейнасці Пастаянны Камітэт кіруецца Дагаворам аб стварэнні Саюзнай дзяржавы, які падпісаны 8 снежня 1999 года прэзідэнтамі Расійскай Федэрацыі і Рэспублікі Беларусь, а таксама Праграмай дзеянняў па рэалізацыі палажэнняў Дагавора, Статутам Вышэйшага Дзяржаўнага Савета Саюзнай дзяржавы, Палажэннем аб Савеце Міністраў Саюзнай дзяржавы, іншымі нарматыўнымі прававымі актамі, нацыянальнымі заканадаўствамі дзяржаў-удзельніц.

Пастаянны Камітэт арганізуе рэалізацыю палажэнняў Дагавора, распрацоўку прапаноў па стратэгіі развіцця Саюзнай дзяржавы, каардынуе работу галіновых і функцыянальных органаў Саюзнай дзяржавы. Сумесна з адпаведнымі органамі дзяржаў-удзельніц Саюзнай дзяржавы ажыццяўляе папярэдні разгляд праграм, праектаў і мерапрыемстваў Саюзнай дзяржавы, прадстаўляе заключэнні па іх у Савет Міністраў і інфармуе яго аб ходзе іх выканання. Рыхтуе для Савета Міністраў Саюзнай дзяржавы прапановы па праектах законаў Саюзнай дзяржавы, па уніфікацыі заканадаўстваў дзяржаў-удзельніц. Фарміруе і ўносіць на разгляд Вышэйшага Дзяржаўнага Савета і Савета Міністраў праекты парадку дня іх пасяджэнняў, планаў работы. Пастаянны Камітэт забяспечвае ўзаемадзеянне Савета Міністраў Саюзнай дзяржавы з Парламенцкім Сходам Саюза Беларусі і Расіі.

Кіруе работай Пастаяннага Камітэта Дзяржаўны сакратар Саюзнай дзяржавы. У склад Пастаяннага Камітэта ўваходзяць Дзяржаўны сакратар Саюзнай дзяржавы і чатыры намеснікі Дзяржсакратара. Два члены Пастаяннага Камітэта прадстаўляюць Беларускі бок, два члены – Расійскі бок. Пастаянны Камітэт падсправаздачны Савету Міністраў.

У 2021 годзе завершана работа па прыняцці беларускага-расійскага пакета інтэграцыйных дакументаў. 4 лістапада 2021 г. падпісаны Дэкрэт Вышэйшага Дзяржаўнага Савета Саюзнай дзяржавы № 6, якім зацверджаны Асноўныя напрамкі рэалізацыі палажэнняў Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы на 2021–2023 гады і 28 саюзных праграм, накіраваных на вырашэнне маштабных задач па ўмацаванні расійска-беларускай інтэграцыі.

Мерапрыемствы інтэграцыйнага пакета дакументаў накіраваны на збліжэнне макраэканамічных палітык дзвюх дзяржаў, гарманізацыю грашова-крэдытнай палітыкі, валютнага рэгулявання, заканадаўства ў галіне забеспячэння роўнага доступу да дзяржзаказу і дзяржзакупак, фарміраванне адзіных аграрнай і прамысловай палітык, стварэнне аб'яднаных энергетычных рынкаў, укараненне агульных правіл роўных правоў спажыўцоў.

У падатковай і мытнай сферах прадугледжана ўкараненне інтэграванай сістэмы адміністравання ўскосных падаткаў, стварэнне сумеснага кансультатыўнага органа – Камітэта Саюзнай дзяржавы па падатковых пытаннях.

У мытнай сферы рэалізацыя адпаведнай Саюзнай праграмы дасць магчымасць пашырыць інфармацыйнае ўзаемадзеянне мытных службаў у рэальным часе, гарманізаваць падыходы да вядзення статыстыкі ўзаемнага гандлю, уніфікаваць сістэму катэгаравання ўдзельнікаў знешнеэканамічнай дзейнасці і інстытута ўпаўнаважаных эканамічных аператараў, што забяспечыць стварэнне роўных умоў для вядзення бізнесу.